"Je had geen mooier tijdstip of betere periode kunnen uitkiezen voor deze wandeling!" Met deze woorden word ik enthousiast door Jonathan begroet. Jonathan is boswachter publiek en communicatie van Staatsbosbeheer en hoewel hij voor zijn werk ook regelmatig op kantoor zit, voelt hij zich een bevoorrecht mens: "Op maandagochtend een interview geven en een wandeling maken over het mooiste wandelpad van de Biesbosch, boswachterspad Zuiderklip. Wie kan dat nou zeggen!"

Broedseizoen: de kwetsbare natuur in het voorjaar

Voordat we van start gaan wil Jonathan allereerst de kwetsbaarheid benadrukken van de natuur in deze periode. Van 15 maart tot 15 juli zijn de dieren en de natuur extra kwetsbaar. Helaas zien boswachters dat nog niet iedere natuurbezoeker rekening houdt met het broedseizoen en niet weet wat de regels zijn. Daarom een dringend verzoek: behandel de kraamkamer van Moeder Natuur met respect. Blijf op de paden, houd de hond aan de lijn en laat geen afval achter. Wie op kraamvisite gaat, weet dat rust, hygiëne en een beetje afstand belangrijk zijn voor een kersvers gezin. De kraamkamers van Moeder Natuur vragen om exact hetzelfde. In veel gebieden hangen daarom sinds deze week posters, borden of spandoeken met de tekst ‘welkom in de kraamkamer van Moeder Natuur’. De natuurorganisaties willen hiermee bezoekers verwelkomen en tegelijkertijd wijzen op de kwetsbaarheid van de plek waar ze zijn.

Op avontuur tussen kreken en wilgenbossen

Jonathan had me van tevoren een kaartje gemaild met een rode pijl erop. Dit punt moest ik invoeren op mijn navigatie want vandaaruit zouden we vertrekken. Het haventje van Staatsbosbeheer ligt midden in het Nationaal Park De Biesbosch, aan Het Gat van Paulus. Het gebied is uniek in Europa door de rivierdelta met getijden, wetlands, wilgenbossen, een doolhof van eilandjes en kreken. Tijdens het vaartochtje van een klein half uur vertelt de boswachter al over de hoeveelheid verschillende vogels in dit gebied, maar met name in deze periode. "Als we geluk hebben zien we ook de zeearend". Nog nauwelijks heeft hij dit gezegd of hij wijst: "Kijk, er zwemt een ree over. We weten dat ze overzwemmen, maar je krijgt het zelden te zien." In de maanden april, mei, juni komen de trekvogels vanuit het zuiden hier aan om te broeden, vertelt hij. Tegelijkertijd zijn de noordelijke trekvogels nog niet op hun retour en is er ook een aantal soorten die dit gebied gebruiken om even op adem te komen voordat ze doortrekken.

Geschiedenis van de Biesbosch

De Biesbosch is ontstaan met de Sint-Elizabethsvloed in de nacht van 18 op 19 november 1421. Het gebied was oorspronkelijk polderland, maar veranderde het gebied in één nacht in een binnenzee. Dankzij het water uit Maas en Waal werd het een zoetwaterdeltagebied. Uit zand en rivierslib ontstonden zandplaten, waar vooral biezen goed op groeiden. Vandaar de naam 'Biesbosch'. Eeuwenlang verdienden griendhakkers, rietsnijders en biezenvlechters hier een karige boterham. Met het afsluiten van de Haringvliet in 1970 verdwenen de grote verschillen tussen eb en vloed daarmee ook de griend- en rietcultuur. De wilgenakkers verruigden, de natuur kreeg vrij spel en hierdoor ontstond een ander zoetwatergetijdensysteem dat belangrijk is voor allerlei soorten planten en dieren. "In de Tweede Wereldoorlog heeft het verzet hier veel mensen overgezet en zijn er 85 Duitsers in een hinderlaag gelokt. De bewoners kenden het gebied op hun duimpje. De Duitsers niet en die waren enigszins bang voor het grote getijdenverschil". 

Bijzondere vogelgeluiden

We zijn nog nauwelijks vertrokken voor onze korte wandeling of Jonathan staat stil: "de cetti's zanger. Deze rietzanger zal je niet vaak te zien krijgen". Deze inmiddels doorgewinterde boswachter herkent elk vogel aan zijn geluid. We praten zachtjes om zo min mogelijk te verstoren. We zien het ijsvogeltje over het water scheren. De boswachter wijst weer: een blauwborst. Hij herkent het geluid eerst want op die afstand, zelfs met verrekijker, zie ik geen blauwe borst. We hebben pech, hij zit met de rug naar ons toe. Op deze wandeling treffen we verschillende biotopen aan en dus ook verschillende soorten vogels. Het oude wilgenbos heeft inmiddels plaatsgemaakt voor een rietpolder, waar het water bewust hoog wordt gehouden door omgekeerde klepduikers. Op de hoger gelegen dijkjes wordt de begroeiing bewust kort en arm gehouden om een grote diversiteit begroeiing te creëren, welke weer kan zorgen voor diversiteit aan insecten. Hij wijst de ratelaar aan, de veldlathyrus, klaver, boterbloem en veel meer plantjes. Voor mij als leek vergeet ik de helft van wat hij noemt. En dan horen we het onmiskenbare hoempende geluid van de roerdomp. Er broeden inmiddels zo'n 40 paren. Deze vogels zijn teruggekomen juist door het creëren van de rietpolder.

Ruimte voor de rivier

Het is maandagochtend, inmiddels rond 9 uur, onze jassen mogen uit. We lopen al een uur in een gebied zonder iemand tegen te komen. De horizon verbreedt zich, de hoger gelegen dijk lijkt te zweven tussen twee watergebieden. Hier is ruimte gemaakt voor het water. Bij hoogwater van Maas en Waal komt dit gebied onder water te staan en houden Dordrecht en Gorinchem droge voeten. En dan hebben we weer geluk: de zeearend. Al voordat we op het uitkijkpunt zijn heeft Jonathan een jonge zeearend gespot. Op het uitkijkpunt vinden we het bewijs van hun aanwezigheid.

Hoewel de Biesbosch jaarlijks zo'n miljoen bezoekers trekt, kwamen we er vandaag geen enkele tegen. Ik moest de wekker op zes uur zetten om hier vandaag met Jonathan te mogen wandelen, maar ik heb geen minuut spijt. Een snoepwinkel voor vogelaars. Geïnspireerd geraakt door dit verhaal? Trek dan je wandelschoenen aan en ontdek de Biesbosch zelf! Volg bijvoorbeeld het boswachterspad Zuiderklip of wandel eens (een deel van) het Biesboschpad. Kijk ook eens op de website van Staatsbosbeheer voor alle uitgezette boswachterspaden.

"Oh, en vergeet niet te melden dat het hier in alle seizoenen anders en prachtig is!" 

Het is rond het vriespunt als ik vertrek en het zal een zonnige dag worden. Betere omstandigheden om aan de wandel te gaan, mijn tranen vrij te laten lopen en mijn gedachten te laten dwalen zijn er niet. Mijn geplande route vandaag is etappe 9 van het Trekvogelpad. Met de aanloop vanaf het station Bussum Zuid tot het station Baarn is het zo’n 18 km. Eigenlijk iets te ver voor mij, maar ik probeer het gewoon. Lukt het niet dan kan ik onderweg altijd wat inkortingen maken.

Dansende bomen

Onderweg in de trein heb ik besloten om aan de oostkant van de spoorlijn Utrecht-Amsterdam te blijven. Ik wandel dan tussen de flats aan de rand van Bussum-Zuid en de sportterreinen richting het golfterrein. Dan blijkt mijn inschattingsfout, althans het is meer een verkeerde interpretatie van de kaart. In plaats van óp de prachtige wandel/wild-oversteek over het rangeerterrein uit te komen, loop ik eronderdoor en er is geen mogelijkheid om erop te komen. Een snelle aanpassing van mijn pad.

Na het parkeerterrein van de sportvelden steek ik de Bussumerheide in en neem een afkorting om het Trekvogelpad weer op te pikken. Hier wordt de heide begrenst door dansende bomen. Ik kan er geen andere naam voor vinden. Prachtig.

Appeltaart

Op de Oude Postweg over de Zuiderheide loop je langs oude grafheuvels en langs witte grazers die liggen te herkauwen. Het pad komt uit bij La Place in Laren. Een mooi moment voor hun heerlijke appeltaart in het zonnetje op het terras. Nu pik ik eindelijk de markering van het Trekvogelpad op en wandel onder de A27 door richting de spoorlijn naar Baarn.

Wildspoor

Wanneer ik het bos van de Hoge Vuursche inloop zoek ik de smallere paden op. Het zijn nauwelijks meer dan wildsporen. Dit pad blijft steeds dicht langs de Gooilijn naar Baarn en hiermee knabbel ik weer wat metertjes af van de oorspronkelijke etappe. Het is wel avontuurlijk want tot 3 keer toe lijkt het erop dat ik terug zal moeten vanwege slootjes. Gelukkig lukt het me elke keer om een oversteekplekje te vinden. Een keer stap ik niet ver genoeg en zakt mijn voet weg in de modder. Erger wordt het niet. Al met al kort ik de wandeling in met bijna 3 km.

Moe maar voldaan staat de trein in Baarn voor me klaar.

Werkelijke route 

Geplande route 

Februari 2025

Vandaag kies ik voor een oude NS-route, de zogenaamde OV-stapper. Deze oude NS-wandelingen worden weliswaar niet meer onderhouden maar zijn met gpx, kaart en beschrijving toch nog heel makkelijk te belopen. Het zijn ook altijd wandelingen door mooie gebieden. In dit geval dag 2 van de tweedaagse Kroondomein van Elspeet naar Harderwijk over de Veluwe. 16 km door een prachtig bosgebied.

Harderwijks Bossen

Vijf minuten vertraging van de stoptrein is voldoende om de bus naar Elspeet voor mijn neus weg te zien rijden. Een half uur in de vrieskou wachten trekt me niet aan dus besluit ik de wandeling om te gooien en in Harderwijk te starten. Het belooft een zonnige winterdag te worden. De rijp ligt op de grond en likt aan bladeren.

Ik stap even flink door om warm te worden en Harderwijk te verlaten. Na de oversteek van de A28 gun ik mezelf bij Hotel van der Valk een warme chocolademelk voordat ik de bossen induik. Wanneer ik weer in de benen kom ben ik opgewarmd, kunnen mijn oorwarmers af, mijn handschoenen uit en mijn das los. Dat ik de OV-stapper omgekeerd bewandel heeft een voordeel: het zonnetje schijnt op mijn gezicht. Op de weinige open stukken en als het pad het toelaat, kijk ik door mijn oogharen, mijn gezicht iets opgeheven naar de zon.

Leuvenumse Bos

Een boswachter zou me feilloos de verschillen kunnen aanwijzen, maar voor mijn gevoel verandert er niet veel als ik van het ene bos naar het andere wandel. Behalve dan dat er meer loofbomen staan en meer hoogteverschillen, duinachtige hoogtes te zien zijn. Op dit deel van de route zie ik heel veel ijshaar. Prachtig. IJshaar is een zeldzaam, natuurlijk verschijnsel waarbij een haarachtige ijsstructuur ontstaat op dood en nat kernhout van loofbomen. Het is naar buiten geperst water dat bevriest tijdens vorst.

Beken en sprengen

De Veluwe staan ook wel bekend om de beken en sprengen. Halverwege de wandeling steek je twee beken over: de Molenbeek en Leuvenhorst. Twee rustige stroompjes, waarin ik de blauwe lucht gereflecteerd zie. Op de plassen aan de zijkanten van het pad zit een laagje ijs, elke plas met een uniek patroon. Aan de bewegwijzering zie ik dat hier speciale routes zijn voor paard en wagen. En ik heb mazzel. Er komt me een kar tegemoet met twee prachtige paarden, zwart-wit gevlekt, met van die lange manen op de rug maar ook aan de poten. De trotse menner, een oudere man geniet samen met zijn vrouw duidelijk van het tochtje.

Wanneer ik bij de woongemeenschap Staverden ben aanbeland, laat mijn achillespees zich voelen. Ik pas mijn tempo aan maar zoek op mijn app toch maar naar de dichtstbijzijnde bushalte. Het mooiste gedeelte van de route ligt achter mij, de ouders met kinderwagen kruisen inmiddels mijn pad en halen me zelfs in, kortom we naderen de bewoonde wereld van Elspeet.

Bekijk de route

januari 2025